Is het insgelijks of eensgelijks? En is eensgezinswoning juist?

Op mijn werk bij een woningstichting kom ik nog steeds het woord 'eensgezinswoning' tegen. Is dat inmiddels goed Nederlands?

Nee hoor, 'eensgezinswoning' is niet correct. Het is een woning voor één gezin. Daarom moet het 'eengezinswoning' zijn. Dus zonder de s. Toch hoor je het inderdaad vaak met die extra s. Waarschijnlijk is de fout ontstaan door het woord 'eensgezind'.

In een mail aan een collega vroeg ik of hij ergens 'polshoogte wilde nemen'. Volgens hem moet het 'poolshoogte nemen' zijn. Hoe zit het?

Je collega heeft het bij het rechte eind. 'Poolshoogte nemen' is een term uit de zeevaart. Vroeger berekenden zeevaarders met behulp van de Poolster waar het schip zich op zee bevond. Later kreeg het de figuurlijke betekenis 'inlichtingen inwinnen'.

Jouw verschrijving 'polshoogte nemen' is overigens helemaal niet zo gek. Misschien dacht je aan 'iemand aan de pols voelen', wat iets betekent als 'iemand uithoren'. En natuurlijk kennen we ook het werkwoord 'polsen', iemand voorzichtig uitvragen naar zijn plannen.

Als kind werd ik altijd gecorrigeerd als ik 'enigste' zei. Maar nu hoor ik het zo vaak dat het lijkt of het wel goed is. Klopt dat?

Strikt genomen is 'enigste' niet goed; 'eniger' dan 'enig' bestaat immers niet. Toch staat op woordenlijst.org 'enigst' en 'enigste' wel genoemd. Je mag het dus gerust gebruiken.

Maar kijk nu eens naar de volgende zin: 'Schiphol is de enigste luchthaven die nog niet geprivatiseerd is'. Volgens de Taaladviesdienst van Onze Taal vinden veel taalgebruikers 'enigste' in deze zin té informeel. 'Enige' heeft hier dan ook de voorkeur.

Dat geldt trouwens niet voor 'enigst kind'. Dat is zo ingeburgerd dat veel mensen het juist als heel netjes ervaren als je 'enig kind' zegt. Bovendien kan 'enig' ook 'heel leuk' betekenen. En – nog verwarrender – het meervoud 'enige kinderen' kan ook nog eens 'een aantal kinderen' betekenen. Het lijkt me daarom het duidelijkst om 'enigst kind' te gebruiken.

Wat is de juiste naam van het *-teken? Ik hoorde pas iemand 'asterix' zeggen, maar dat kan volgens mij niet goed zijn.

Deze vergissing wordt veel gemaakt: 'Asterix' in plaats van 'asterisk'. Een verspreking die begrijpelijk is omdat de naam 'Asterix' voor bijnaiedereen heel bekend is. En hoewel we het teken * veel gebruiken, benoemen we het woord nauwelijks, niet mondeling en niet schriftelijk. De bekende naam in de volksmond is het 'sterretje', maar het is een 'asterisk'. 

Mijn vader van 86 zegt altijd insgelijks. Dat vind ik vreemd. Het is toch eensgelijks?

Je vader zegt het juist. Het is 'insgelijks'. Het wordt gebruikt als je iemand bijvoorbeeld hetzelfde toewenst. Iemand zegt 'ik wens je het beste' en de ander antwoordt met 'insgelijks'. Wat zo veel betekent als 'ik wens jou hetzelfde toe'.

De verhaspeling 'eensgelijks' komt waarschijnlijk door bekendere woorden als 'eensgezind, eensluidend en eensgestemd'.